محمدتقی آقا نجفی اصفهانی

شیخ‎ محمدتقی رازی آقا نجفی (۱۲۶۲-۱۳۳۲ق/۱۸۴۶-۱۹۱۴م)، فرزند محمد باقر آقا نجفی اصفهانی و نوه محمد تقی رازی از مجتهدان اصفهان در دوره ناصرالدین‎ شاه. وی پس از اخذ اجتهاد از علمای نجف به اصفهان بازگشت و مرجعیت عام یافت. آقا نجفی با ظل السلطان حاکم اصفهان رابطه خوبی نداشت. از او آثار علمی بسیاری بر جای مانده است.

نسب

پدر محمد تقی،‎ محمد باقر آقا نجفی اصفهانی و جد وی محمدتقی رازی اصفهانی نویسنده هدایة المسترشدین از مجتهدین بودند. نیاکان آقانجفی از ایوانکی سمنان بودند. جدش در آغاز جوانی به عراق رفت و پس از سال‌ها تحصیل علم، اصفهان را برای سکونت و فعالیت های دینی برگزید و در آنجا حوزه درسی دایر کرد.

تولد و تحصیلات

آقانجفی در ۲۲ ربیع‌الثانی ۱۲۶۲ق/۱۹ مارس ۱۸۴۶م در اصفهان زاده شد. مقدمات علوم را در محضر پدرش فرا گرفت و پس از آن به نجف رفت و درآنجا به تحصیل علم ادامه داد. از محضر میرزا محمد حسن شیرازی که زمانی در اصفهان از شاگردان جدّ خود او بود و نیز شیخ مهدی کاشف الغطاء و شیخ‎ راضی نجفی بهره گرفت تا به مقام اجتهاد رسید.

بازگشت به اصفهان

آقانجفی پس از تکمیل تحصیل خود در نجف، به اصفهان بازگشت و هم در زمان حیات پدر مرجعیت عام یافت و صاحب نفوذ و قدرت معنوی فراوان شد. او را به عنوان «‌جامع علوم معقول و منقول‌» شناخته و به قوّت حافظه، حضور ذهن، نکته‎ گویی، سخاوت و شجاعت ستوده‎ اند.

توجه به امور اجتماعی

طی دوران مرجعیت و حکومت شرعی و عرفی خود در اصفهان، در کمک به مردم، رفع ستم از ایشان و تأمین وسایل آسایش آنان کوشا بود، حدود شرعی را اجرا می‌کرد و نسبت به حُسن جریان زندگانی و تحصیل طلاب علومِ دینی اهتمام می‌‎‌‌‌ورزید.

مبارزه با ظلم و ستم

آقا نجفی به ناصرالدین‎ شاه و دستگاه حکومت او بی‎‌اعتنا بود و با ظل‎‌السلطان فرزند شاه که حاکم اصفهان بود و بسیار بر مردم ستم می‌‎کرد، همواره درگیر بود، اما در واقع قدرت او از قدرت حاکم اصفهان افزون‎تر بود. ظل‌‎السلطان، آقانجفی را مانع تاخت و تاز، چپاول و تجاوز خود می‌‎یافت. مأموران استعماری انگلستان نیز که برای بسط تسلط دولت متبوع خود بر ایران، برنامه‌‎های گسترده داشتند و قدرت اجتماعی آقانجفی را مانع اجرای نقشه‌‎های خویش می‌‎یافتند، از او بیمناک بودند. به همین جهت، همواره سعی در تضعیف وی داشتند ولی به جهت توجه مردم به وی، دشمنی آنان کاری از پیش نبرد.

انتقال به تهران

مخالفان آقا نجفی، یک‎بار توانستند با تحریک ناصرالدین ‎شاه و ترساندن وی، که خود نیز از اقانجفی بیمناک بود و توسعه نفوذ وی و بی‎باکی او در اجرای حدود شرعی را تعرضی نسبت به حدود اختیارات و قدرت‌های خود می‌‎شمرد، فرمان انتقال آقانجفی به تهران را از وی بگیرند، اما آقانجفی در تهران هم، علاوه بر دایر ساختن حوزه درسی، به مبارزه سیاسی و روشن ساختن ذهن مردم نسبت به فساد دربار و نظام حاکم و سرانجام مداخلات بیگانگان در امور کشور ادامه داد و چون خطر فعالیت وی در پایتخت برای رژیم بیشتر بود، او را به اصفهان بازگردادند. همانند این حادثه در ۱۳۲۱ق/۱۹۰۳م در هنگام سلطنت مظفرالدین ‎شاه نیز تکرار شد.

حکم تحریم تنباکو

در جریان اجرای قرارداد رژی، مامورین کمپانی رژی به کمک ظل السلطان حاکم وقت اصفهان و پشتیبانی ماموران دولت، راهی مزارع تنباکو شدند و در کمال شدت و خشونت تلاش کردند تا خواسته های قرارداد انحصار تنباکو را به مردم تحمیل کنند. مردم اصفهان از آقانجفی اصفهانی کمک خواستند. آقانجفی پس از مشورت، به دو نفر از نزدیکان و وابستگان خود که از علما و فقیهان بودند، اشاره نمود که حکم به حرمت استعمال دخانیات کنند. از این رو میرزا محمدعلی اژه‌ای و حاج آقا منیرالدین بروجردی برای اولین بار، اعلان تحریم تنباکو نمودند و از طرف حاج میرزا هاشم امام جمعه از شهر به تخت فولاد تبعید و نفی بلد شدند. این دو هر یک جداگانه طبق دستور آقانجفی به سامرا رفته و میرزای شیرازی را از اوضاع داخلی ایران و آمادگی مردم برای هر نوع مبارزه باخبر ساختند و مقدمات صدور حکم تحریم را فراهم ساختند. در همین حین آقانجفی و محمدباقر فشارکی حکم تحریم استعمال تنباکو را صادر کردند. حکم تحریم استعمال تنباکو از طرف این دو نفر در اصفهان و سپس حکم تحریم از طرف آقانجفی و ملا محمدباقر فشارکی و ورود میرزا محمدعلی اژه‌ای و حاج آقا منیرالدین بروجردی به سامرا، همگی قبل از ارسال نامه سید جمال‌الدین اسدآبادی توسط علی اکبر فال اسیری به میرزای شیرازی بوده است.

آثار

آقا نجفی آثار بسیار از خود به جای گذاشت. تعداد آثار او را برخی بیش از ۱۰۰ مورد دانسته‎ اند. از جمله آثار مهم وی، این رسائل و کتاب‌ها را می‎ توان نام برد:

دیدگاه ها در مورد وی

• آقا بزرگ تهرانی وی را از ارکان دین و روسای مذهب در عصر خود خوانده است.
• سید جمال‌الدین اسدآبادی پس از ملاقاتی که با آقانجفی داشته‌است، می‌گوید:

  حرارتی به کله اش دیدم که در بیسمارک (بیزمارک) نبود و راستی اگر وزارت اعظم ایران را داشت؛ مانند امیرکبیر حفظ حدود مملکت را می‌نمود که بیگانه از آن یک‌وجب نبرد.

• میرزا محمدعلی معلم‌حبیب آبادی آورده‌است:

  از بزرگان علما و فقهای اصفهان، و در آن شهر بلکه سایر بلاد ایران شهرتی تمام، و نفوذ کلمه و ریاستی مُعتَدّبها داشت، و در عقل به درجه اعلی، و در تدبیر و کفایت و حسن سیاست و معاشرت با دولت و ملت، تقریباً در اقران خود بی‌نظیر بود.

• جلال الدین همایی از هم و غم وی برای حل مشکلات مردم سخن گفته است.

درگذشت

وی در ۱۱ شعبان ۱۳۳۲ق/۵ ژوئیه ۱۹۱۴م در اصفهان درگذشت. و در جوار مرقد امام‎زاده احمد، به خاک سپرده شد.

تبارنامه

پانویس

منابع

پیوند به بیرون

• منبع مقاله:
• مقاله